راه سنگلاخی عدنان الزرفی برای رسیدن به دفتر نخست‌وزیری

پایگاه رهنما:

پس از مطرح شدن نام 26 نفر برای جانشینی عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر مستعفی کشور عراق و پس از عدم موفقیت محمد توفیق علاوی برای تشکیل کابینه جدید حکومت، عدنان الزرفی استاندار سابق نجف از سوی برهم احمد صالح، رئیس جمهور با استناد به بند پنج ماده 76 قانون اساسی مامور تشکیل کابینه جدید حکومت شد. این حکم از سوی برهم صالح در شرایطی صادر شد که کمیته 7 نفره برای رایزنی با او در ماموریت خود ناکام ماند و به نوعی رئیس کاخ السلام به صورت مستقل این انتخاب را انجام داد.

اکنون بعد از مامور شدن الزرفی برای تشکیل کابینه جدید حکومت، او 30 روز وقت دارد پس از رایزنی با جریان‌های سیاسی کابینه موردنظر خود را برای گرفتن رای اعتماد به پارلمان معرفی کند اما اکنون این پرسش مطرح است که چهره‌ای جنجالی همچون عدنان الزرفی تا چه اندازه توانایی اقناع جناح‌های سیاسی مختلف را دارد و آیا می‌تواند کابینه جدید حکومت را تشکیل دهد یا سرنوشتی همانند محمد توفیق علاوی خواهد داشت؟ در پرداختن به این پرسش ضروری است در ابتدا پیشینه و برنامه‌های الزرفی مورد ارائه و سپس در سطوح سیاست داخلی و خارجی به سطح هماهنگی و مخالفت‌ جناح‌های سیاسی با نخست‌وزیر او پرداخته می‌شود.

مامور جدید تشکیل کابینه کیست و با چه شعاری وارد شده است؟

«عدنان عبدخضیر عباس مطر الزرفی» متولد اول ژانویه ۱۹۶۶ و از اهالی نجف است. او دارای مدرک دکتری فقه  فقه دانشگاه کوفه و کارشناسی ارشد امنیت و برنامه ریزی استراتژیک، دانشگاه بغداد، است. الزرفی از نظر وابستگی سیاسی از سال 1983 عضو حزب الدعوه بوده و بعدها توسط رژیم صدام حسین در سال 1988 دستگیر و به حبس ابد محکوم می‌شود. وی در سال 1991 بعد از قیام سراسری مردم عراق، از زندان ابوغریب فرار کرد و بعد از شرکت در قیام مردمی و زخمی شدن، به اردوگاه رفحاء در عربستان سعودی نقل مکان می‌کند اما از  ۱۹۹۴ تا ۲۰۰۳ راهی آمریکا می‌شود.

 الزرفی بعد از سال 2003 و سقوط رژیم بعث، در سال 2004 جنبش الوفا عراق را تاسیس می‌کند. از مناصبمهم او طی سال‌های بعد از 2003 عبارتند از: عضو هیات بازسازی عراق ۲۰۰۳-۲۰۰۴، استاندار نجف: ۲۰۰۴-۲۰۰۵،  عضو شورای استانی نجف و رئیس تشکل الوفاء نجف ۲۰۰۶،  دستیار معاون امور اطلاعات وزارت کشور ۲۰۰۶-۲۰۰۹،  استاندار نجف اشرف ۲۰۰۹-۲۰۱۳،  استاندار نجف اشرف ۲۰۱۳-۲۰۱۵ و نهایتا عضویت در ائتلاف الصر به رهبری حیدر العبادی در انتخابات سال 2018 و برگزیده شدن به عنوان نماینده مردم نجف در پارلمان.

این سیاست‌مدار عراقی پس از گرفتن ماموریت تشکیل کابینه از سوی برهم احمد صالح در اولین اظهارات خود تاکید دارد که برای برگزاری انتخابات پرالمانی آزاد، سالم و شفاف طی یک سال آینده تلاش خواهد کرد. همچنین او تاکید دارد تمامی نیروهای نظامی (شبه‌نظامی) خارج از کنترل ارتش و دولت عراق را منحل و تلاش خواهد کرد همه را تحت کنترل حکومت مرکزی قرار بدهد.

طرح شعارهای بزرگ و سرنوشت تار او نزد جریان‌های سیاسی شیعه

عدنان الزرفی، در مقام شخصیتی شناخته می‌شود که با گروه‌های حاضر در حشد الشعبی سطحی از ناسازگاری و مخالفت را دارد. او در همان ابتدا ماموریت یافتن خود برای تشکیل کابینه بر منحل کردن گروه‌های نظامی خارج از مدیریت دولت اشاره می‌کند که به نوعی اشاره به حشد العشبی است. این شعارهای بزرگ در شرایطی مطرح می‌شود که نیروهای حشد الشعبی بر اساس قانون اساسی عراق بخشی از ارتش این کشور هستند.

مواضع شعارگونه و نسبتا رادیکال الزرفی موجب شده که از هم اکنون برخی از نیروهای سیاسی شیعی مخالفت صریح خود را با او اعلام و برخی دیگر حمایت خود را مشروط بدانند. در همین راستا، جنبش شیعی موسوم به «عصائب اهل الحق عراق»، نامزدی عدنان الزرفی برای نخست‌وزیری را خیانت به خون شهدای این کشور دانست و هشدار داد که در قبال این توطئه، سکوت نخواهد کرد. همچنین،ائتلاف «فتح» تحت رهبری «هادی عامری»، هم در واکنش به انتخاب الزرفی، اعلام کرد که رأی اعتماد این ائتلاف به الزرفی، در گرو آن است که وی اجرای برنامه پارلمان درخصوص اخراج نیروهای خارجی از عراق را تضمین کند.

مواضع جریان‌های سیاسی شیعه نشان‌گر آن است که الزرفی برای نخست‌وزیری خود راهی بسیار دشوار را پیش رو دارد. اگر محمد توفیق علاوی بیشتر با مخالفت کردها و سنی‌ها در تشکیل کابینه با شکست مواجه شد، اکنون او در درون شیعیان به عنوان اکثریت تشکیل دهند پارلمان با موانعی بزرگ همراه است. بنابراین، از هم اکنون می‌توان تکرار سرنوشت محمد توفق علاوی را برای او نیز پیش‌بینی کرد، مگر این‌که او در مدت زمان قانونی30 روزه بتواند مشروعیت خود را به هم جناح‌ها اثبات کند.

کردها در تردید برای دادن رای اعتماد به الزرفی

در سطحی دیگر از همان لحظه مامور کردن عدنان الزرفی برای تشکیل کابینه از سوی برهم احمد صالح، جناح‌های سیاسی کردی با نوعی از تردید و ابهام در ایراد مواضع مواجه شده‌اند. از یک سو، برخی از کردها بر این اعتقاد هستند که الزرفی شخصیتی ضد کردی دارد و خواهان تغییر قانون اساسی و پایان دادن به بحث حکومت اقلیم کردستان است. همچنین، این گروه الزرفی را حامی اصلی شکست استقلال اقلیمی کردها می‌دانند که قصد دارد سهم بدوجه اربیل را نیز قطع کند.

از سوی دیگر، بخشی دیگر از جریان‌های سیاسی کردی بر این باور هستند که الزرفی در مقام شخصیتی نسبتا مستقل خواهان حل شدن منازعات میان اربیل و بغداد است. او در مقام شخصی که در جامعه آمریکا حضور داشته بیشتر اهل تساهل و سازش است؛ در نتیجه می‌بایست از او حمایت کرد. در میان این دو موضع، باید دید طی 30 روز آینده کردها به چه جمع‌بندی پیرامون او خواهند رسید. البته باید اراده اعراب سنی را نیز در این میان مورد توجه قرار داد.

الزرفی و عرصه سیاسی خارجی

تا کنون سازمان ملل و مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا از طریق سفارت این کشور در بغداد حمایت خود را از الزرفی اعلام کرده‌اند. این امر یدین معنا است که او با توجه به سکونت تقریبا یک دهه‌ای در آمریکا مورد حمایت واشنگتن قرار دارد و شاید مقامات این کشور بر این باور هستند که الزرفی در صورت تثبیت جایگاه خود در منطقه الخضراء توانایی آن را دارد که ابقای آمریکایی‌ها در عراق را در شرایطی که سطحی بزرگ از درخواست‌ها برای اخراج این کشور وجود دارد، تضمین کند.

در سطح دیگر، بحث الزرفی و نگاه او به نوع تعامل بغداد با جمهوری اسلامی ایران قابل تامل است. در وضعیت کنونی حتی این شائبه مطرح است احمد شربه از چهره های نزدیک به الزرفی در پشت پرده حمله چند باره درماه‌های گذشته به کنسولگری ایران در نجف اشرف نقش داشته است. حتی برخی معتقدند الزرفی خواستار نزدیک و گسترش همکاری با آمریکا است و به نوعی قصد دوری گزینی از ایران را دارد. هر چند این مواضع هنوز در حد شایعه بوده و مورد تایید نیستند اما آن‌چه نمایان به نظر می‌رسد این است که او چندان دوستی نزدیکی با ایران ندارد.

در نتیجه امر باید دید که جناح‌های سیاسی عراقی چه نگاهی به مواضع سیاست خارجی الزرفی خواهند داشت. باید به این واقعیت توجه داشت که اکنون جناح و موج غالب در عرصه سیاسی کشور عراق، نیروهای ضد آمریکا و مخالف اشغال‌گری واشنگتن هستند. در چنین فضایی شخصی با مواضع اعتدالی در برابر نفوذ آمریکا به نظر می‌رسد با ماموریت و راهی بسیار دشوار برای اقناع تمامی جناح‌ها مواجه خواهد شد.

معترضان و الزرفی

در سطحی دیگر، یکی دیگر از بازیگران موثر در تعیین آینده سیاسی عدنان الزرفی را می‌بایست معترضان عراقی ارزیابی کرد که به نوعی در چند ماه گذشته در خیابان‌های شهرهای مختلف عراق جولان داده و به نوعی اعلام قدرت کرده‌اند. بعنی همان بازیگرانی که در نهایت عادل عبدالمهدی را ناچار به اعلام استعفا از منصب نخست‌وزیری کردند، اکنون نقشی غیر قابل انکار در زمینه تعیین نخست‌وزیر آینده نیز دارند.

از همان لحظه ابتدایی انتشار خبر مامور شدن الزرفی برای تشکیل کابینه حکومت معرضات او را رد کردند و به نوعی مخالفت خود را با او نشان دادند. در این میان، شاید مهم‌ترین مساله در ارتباط با شائبه فساد مالی او در دوران استانداری بر نجف باشد. در واقع، مخالفان عدنان الزرفی با استناد به پرونده‌های قضایی دوران استانداری وی در شهر نجف (همچون پرونده فرودگاه این شهر و پروژه نجف؛ پایتخت فرهنگ اسلامی) بر فساد مالی و حتی اخلاقی وی تاکید دارند.

علاوه بر این، معترضان می‌گویند با هر شخصی که قبلا منصب سیاسی داشته، مخالف هستند و نمی‌خواهنداو منصب نخست‌وزیری را بر عهده داشته باشد. از این حیث نیز الزرفی صلاحیت مورد تایید معترضان را ندارد. در مجموع، به نظر می‌رسد عدنان الزرفی بیش از آن‌که در مقطع ابتدایی جاذبه داشته باشد، دارای دافعه است. اکنون توپ در زمین او قرار دارد و باید ببینیم که او موفق خواهد شد از تمامی این موانع گذار کند و برای کابینه خود در پارلمان در مهلت قانونی 30 روزه اعتماد بگیرد.